Ni: Deogracias A. Rosario
Si Mariano ay isang magsasakang naglilingkod sa lupain ni Don Teong. Matagal na siyang nagtatrabaho sa ilalim ng panginoon, ngunit ang kanyang paghihirap ay hindi natutumbasan ng sapat na kita. Ang kita ng kanyang pamilya ay palaging kulang, at pakiramdam ni Mariano ay siya’y inaalipin. Sa kabila ng lahat ng ito, nananatili siyang tapat at tahimik lamang na nagtitiis, lalo na’t natutunan niyang mahalin si Fe, ang anak ni Don Teong, mula sa malayo.
Subalit, isang araw, dumating ang oras ng pag-aani, at hiniling ni Don Teong na kunin ni Mariano ang lahat ng kanyang ani at dalhin ito sa kanyang bahay. Sinunod ni Mariano ang utos, ngunit nararamdaman niya ang hindi makatarungang trato sa kanya at sa iba pang mga magsasaka. Hindi makatarungan ang pagkuha ng panginoon sa halos lahat ng ani habang sila ay halos walang makain.
Habang patuloy na nararanasan ni Mariano ang pang-aapi ni Don Teong, tumitindi ang kanyang galit. Unti-unti, nararamdaman ni Mariano na hindi siya isang alipin at wala siyang dapat panginoon na alipin sa lupa. Ang kanyang galit ay lumalim, at sa kalaunan, nagdesisyon siyang hindi na siya magpapasailalim sa kapangyarihan ni Don Teong.
Isang gabi, nang magtungo si Mariano upang dalhin ang ani kay Don Teong, napagdesisyunan niyang ito na ang pagkakataon upang ipaglaban ang kanyang kalayaan. Nang makita niya si Don Teong sa kanyang sakahan, agad niyang binunot ang kanyang itak at walang pag-aalinlangan na sinugod ang panginoon. Sa matinding galit at pagkabigo, pinatay ni Mariano si Don Teong.
Pagkatapos ng insidente, tumakbo si Mariano sa gubat. Siya’y naging takas, ngunit sa kanyang puso at isipan, pakiramdam niya’y nakamit na niya ang matagal niyang hinahangad na kalayaan—ang maging «walang panginoon.» Naramdaman niyang siya na ang tunay na may-ari ng kanyang buhay, malaya mula sa mga kamay ng mga mapang-abusong amo.
